Gisteren was ik op bezoek bij lieve mensen die net in hun nieuwe huis zijn komen wonen. Het eerste huis van hen samen, dus spulletjes en mooie schilderijen van hen beiden, maar zodanig samengesteld dat het één geheel is geworden. Er was veel dat de aandacht trok omdat er in ieder voorwerp of schilderij wel een verhaal verborgen leek te zijn. Maar er was één specifiek schilderij waar je echt niet omheen kon.

Het schilderij leek zo uit het Rijksmuseum te zijn gewandeld, maar het hing toch echt in de woonkamer. Niet alleen omdat het oud was, maar ook wat betreft afmeting. De Nachtwacht is er niets bij. Maar wie ben ik als leek, want het bleek “slechts” een foto te zijn van het echte schilderij dat in werkelijkheid nóg groter is en elders in de familie aan de muur hangt. Maar goed, dat is niet waar ik met m’n verhaal naartoe wil (maar toch opmerkelijk genoeg om te melden).

Maar in tweede instantie was er meer aan de hand

Het gezin dat op het doek te zien was, bleken voorouders te zijn uit de zestiende eeuw. Een enorm bijzonder en waardevol doek dus om al die eeuwen nog altijd in de familie te hebben. Maar wat net zo bijzonder is, is het verhaal dat erbij hoorde. Er leek in eerste instantie een gezin met drie kinderen te zijn geschilderd met drie engeltjes erbij. In tweede instantie was er echter meer aan de hand.

De drie engeltjes staan symbool voor de drie kinderen die in het gezin geboren waren maar niet meer in leven waren. Maar als je goed naar de afbeelding keek, kon je zien dat er heel subtiel nog twee engeltjes verborgen waren. De twee extra engeltjes staan symbool voor de kinderen die in de buik (dus onvoldragen) zijn overleden. En tenslotte is er bij het jongste van de drie kindjes te zien dat hij een zeepbel in z’n hand heeft. Wat namelijk was gebeurd, was dat tijdens het maken van het schilderij het jongste kindje ook was overleden. De zeepbel was er daarom naderhand bij geschilderd en stond symbool voor het feit dat het kindje niet meer leefde.

Overleden kindjes krijgen steeds vaker een zichtbare plek in het gezin

Al met al waren er dus acht kinderen te zien op het schilderij, waarvan er twee volwassen zijn geworden. Dat maakte op mij enorm veel indruk. Allereerst omdat alle kinderen, bij leven of niet bij leven, een plekje hebben gekregen in het familieportret. Ik zie gelukkig dat dit in onze tijd ook steeds makkelijker geaccepteerd wordt. Overleden kindjes (binnen of buiten de buik) krijgen steeds vaker een zichtbare plek in het gezin in plaats van een onzichtbare. Want dat ze een plek hebben, is voor mij wel duidelijk.

Maar wat nog meer indruk maakte, was het gegeven dat het in die tijd misschien wel heel normaal was dat een kindje kwam te overlijden. Uiteraard gebeurt het nu ook, daar wil ik niet aan voorbij gaan. Maar van de geboren kinderen in dit gezin heeft 33% het gehaald, vier van de zes zijn overleden. Dat zijn aantallen die in onze tijd toch echt uitzonderlijk zijn. En zonder een getallen discussie te willen starten, kwam ik tot het besef hoe normaal de dood in die tijd moet zijn geweest.

We willen niet dat de dood bij het leven hoort

De dood hoorde bij het leven en de overleden kindjes hoorden bij het gezin. De manier waarop er met rouw om werd gegaan, zal daardoor ook anders zijn geweest. Als ik kijk naar onze tijd en hoe wij leven met het uitgangspunt dat we na ons tachtigste zullen overlijden, dan zie ik een belangrijke reden waardoor wij voor onszelf de rouw bemoeilijken. Wij willen namelijk niet dat de dood bij het leven hoort, terwijl dat wel degelijk het geval is. Onze levensverwachting is hoger dan toen, maar ook nu komt de dood in ons leven van jong tot oud. Iedere keer weer komt de dood ons vertellen dat we niets te verwachten hebben, dat zekerheid niet bestaat, en toch zo vaak zie ik dat mijn klanten een strijd met de dood aan het voeren zijn.

We hebben geleerd dat we alles op kunnen lossen. Gaat paard en wagen niet snel genoeg? Dan maken we auto’s. Gaan auto’s niet snel genoeg? Dan maken we vliegtuigen. Zijn we ziek? Dan maken we een vaccin of medicijn. Maar we komen er nu op alle gebieden in het leven achter dat niet alles is op te lossen. De dood is een heel belangrijk voorbeeld hiervan. Want zolang we de onderliggende gedachte hebben dat we allemaal oud worden, zal het leven ons blijven teleurstellen in de vorm van de dood.

De manier waarop we naar de dood kijken, heeft grote invloed op hoe we de rouw ervaren. Als we de dood beter leren accepteren als onderdeel van het leven, voelen we minder weerstand en kunnen we de rouw rouwen zoals het komt. Wat als de dood doodgewoon bij het leven mag horen? Wat als we stoppen met vechten tegen de dood en de dood leren omarmen? Zou het leven dan niet een stuk lichter zijn?

Wat roept dit bij jou op? Weerstand of herkenning? Wil je het hieronder met me delen?